27-09-2021 LEMMER – De eikenprocessierups zorgt al jaren voor overlast. Deze overlast breidt zich langzaam uit naar de noordelijke provincies. De kleine brandharen van de rups zorgen voor jeuk en huiduitslag. Om de hinder voor burgers aan te pakken wordt een preventieve bestrijding toegepast: de boomkronen van de eiken worden bespoten, nog voordat de rupsen brandharen hebben. Hierbij worden echter ook andere rupsen gedood. De nieuwe bestrijdingsmethode -paringsverstoring – treft alleen eikenprocessierupsen en is inmiddels succesvol getest.
Bij deze nieuwe methode wordt gebruik gemaakt van specifieke geurstoffen. Deze geurstoffen, zgn. feromonen, lijken op de geurstof die de vrouwelijke vlinder uitscheidt, zodat mannelijke vlinders de vrouwtjes vinden en met ze kunnen paren. Deze stoffen zijn soort-specifiek, ze hebben alleen effect op de bewuste doelsoort. Door deze geurstof in geconcentreerde vorm en aangepaste formule in de boom aan te brengen, raken de mannetjesvlinders zodanig verward, dat ze de vrouwelijke vlinders niet meer opmerken en er geen paringen volgen. Dit principe staat bekend als paringsverstoring (mating disruption). Zonder paring worden eitjes niet bevrucht en volgen er geen rupsen.
Forse teruggang van eikenprocessierupsnesten
Insectendeskundige Silvia Hellingman voert al jarenlang onderzoek uit naar eikenprocessierupsen. Om te onderzoeken of de methode met de feromonen werkt, heeft haar bureau Hellingman Advies een veldproef uitgevoerd. Dit onderzoek is gefinancierd door de provincies Fryslân, Drenthe en Overijssel en de gemeenten Weststellingwerf, Westerveld en Steenwijkerland. In deze drie buurgemeenten zijn in het voorjaar van 2020 in een aantal eikenlanen langs gemeentelijke en provinciale wegen de nesten van eikenprocessierupsen nauwkeurig geteld. Vervolgens zijn in de zomer, vlak voor de uitvliegtijd van de eikenprocessievlinders, de feromonen met een draagstof handmatig in de bomen aangebracht door Brand Boomverzorging. In een aantal lanen waarin de eikenprocessienesten ook zijn geteld, is het feromoon niet aangebracht. Deze locaties dienen als controle, om zo te kunnen vaststellen of een verschil in effect daadwerkelijk op de feromonen is terug te voeren. Dit voorjaar zijn de nesten opnieuw geteld. Er blijkt een groot verschil tussen de lanen waar het feromoon is opgebracht en de controlelocaties. De feromonen zorgen voor een forse teruggang van het aantal nieuw gevormde eikenprocessierupsnesten. Op de proeflocaties nam het aantal nesten met minimaal de helft af.
De nieuwe methode lijkt dus het Ei van Columbus. Juist in stedelijk gebied, waar weinig ruimte is voor natuurlijke vijanden, kan deze methode de oplossing vormen om alleen overlast van eikenprocessierupsen aan te pakken, zonder dat er nadelige effecten voor andere soorten planten en dieren zijn. Voordat deze nieuwe bestrijdingsmethode landelijk kan worden toegepast, moet deze nog verder worden verfijnd. Daarbij wordt gekeken in welke dosis, op welke locaties in de boomkroon en met welk hulpmiddel het feromoon het meest efficiënt kan worden aangebracht. Daarna moet het middel nog voor grootschalig gebruik worden toegelaten.