16-02-2023 LEMMER – Het Wetterskip trekt met de provincie er op uit met een speciale aanhanger die laat zien hoe het verborgen grondwater onder de provincie stroomt. Deze Veenmobiel is op woensdag 15 februari aan ons overgedragen, dat hem inzet voor voorlichting aan bijvoorbeeld studenten en belangengroepen.
De presentatie van de Veenmobiel vond plaats in poldergemaal De Fjouwer Kriten in Gersloot. Dit gemaal verzorgt de waterhuishouding van een van de diepe veenpolders in Fryslân. Het pompt jaarlijks 41 miljoen kubieke meter water naar de Friese Boezem (het aaneengesloten stelsel van vaarten en meren in de provincie). Dat is ongeveer evenveel water als er in de Tsjûkemar zit. Van het weggemalen water bestaat 16 miljoen kuub uit zoet kwelwater van hoge kwaliteit dat via het onzichtbare grondwatersysteem wordt aangevoerd van het Drents Plateau.
Overgedragen aan junior-dijkgraaf
In het gemaal demonstreerden onze collega’s landschapsarchitecten Peter de Ruyter en Jandirk Hoekstra met Jan van Rijen de werking van de installatie. Onder de toehoorders waren gedeputeerde Douwe Hoogland en ons dagelijks bestuurslid Frank, beiden nauw betrokken bij het Friese Veenweideprogramma. De Veenmobiel is symbolisch overgedragen aan onze junior-dijkgraaf Merel Tesselaar.
Reliëfkaart van Fryslân
De Veenmobiel is een schematische reliëfkaart van Fryslân, waarin de hoogteverschillen tussen Waddenzee, de noordelijke kleischil, het veengebied en de hogere zandgronden te herkennen zijn. Op de hogere zandgronden infiltreert een deel van de regen in de grond. Het grondwater stroomt traag via de diepe ondergrond van de hogere delen naar het Lage Midden. In de diepe veenpolders is de waterhuishouding ingericht op het drooghouden van het veen om landbouw mogelijk te maken. Het overtollige water wordt in de Friese Boezem gepompt en afgevoerd naar de Waddenzee.
Steeds grotere uitdagingen
Deze historisch gegroeide praktijk leidt in een veranderend klimaat, met drogere zomers en nattere winters, tot steeds grotere uitdagingen. Door de ontwatering daalt het maaiveld in de veengebieden. Vervolgens wordt hier het polderpeil verlaagd, waardoor meer grondwater naar de diepe veenpolders toestroomt. Dit leidt weer tot sterkere verdroging in de zandgebieden. Tegelijk neemt door de langzaam stijgende zeespiegel de toestroom van zout grondwater vanuit het westen en noorden toe. Door het verlagen van het polderpeil stroomt ook meer zout grondwater in oostelijke richting naar de diepe veenpolders toe.
Verschillende scenario’s
De beweging van het grondwater tussen de gebieden is op de Veenmobiel af te lezen aan watercompartimenten die met elkaar zijn verbonden. Door aan kranen te draaien, zijn verschillende scenario’s te simuleren. Wat gebeurt er in de huidige situatie? En wat is het effect als we water bergen in de diepe veenpolders?
Anita Andriesenprijs
De Veenmobiel is een vervolg op het Veenweide-atelier dat in het culturele-hoofdstadjaar 2018 onderdeel was van de manifestatie Places of Hope. Dit initiatief won in 2021 de provinciale Anita Andriesenprijs. De bijbehorende 10.000 euro is gestoken in de Veenmobiel, waaraan ook het ministerie van Binnenlandse Zaken en Wetterskip Fryslân hebben bijgedragen. De mobiele installatie is gebouwd door De Reuringdienst in Eindhoven.